Warmte van eigen bodem

Duurzame verwarming die niet afhankelijk is van buitenlandse leveranciers en waarmee geen woekerwinsten worden gemaakt: energiecoöperatie ZuidtrAnt-W bewijst dat het kan. Hoe gaat dat precies in zijn werk?

Lenn Coussement is projectcoördinator warmtenetten bij ZuidtrAnt-W. “Een warmtenet is simpelweg een transportnetwerk van warmte”, legt hij uit. “Zo’n leidingnet is heel goed geïsoleerd is, zodat je nauwelijks warmteverlies hebt. Daardoor stroomt warm water naar woningen en andere gebouwen, waar het gebruikt wordt voor verwarming en sanitair warm water. Het is een erg efficiënt systeem, omdat je minder energieverlies hebt dan wanneer iedereen zijn eigen warmte opwekt. En als de energiebron duurzaam is, heeft meteen iedereen op het warmtenet duurzame warmte.”

Geen verbranding

Wie aangesloten is op het warmtenet, heeft enkel een kleine warmtewisselaar nodig om warmte ervan af te nemen. Gas of stookolie en verbranding komen er dus niet meer aan te pas. In Mortsel/Edegem baat ZuidtrAnt-W, samen met enkele partners, al een warmtenet uit: restwarmte van de Agfa-Gevaert-fabriek wordt er gebruikt om zo’n 160 woningen te verwarmen, en ook vijf niet-particuliere klanten zijn aangesloten. Tegen 2026 zal dat uitgebreid zijn tot 400 à 420 particuliere aansluitingen.

Geothermie

Daarnaast heeft de coöperatie ook twee nieuwe projecten op stapel staan: in de nieuwe wijk Averegten in Heist-op-den-Berg plant het samen met energiecoöperatie Klimaan uit Mechelen een warmtenet voor 75 wooneenheden. En in Mortsel is er het gelijkaardige Sint-Benedictus-project, voor 71 appartementen en woningen. Op beide plaatsen werken ze met een BEO-systeem (een vorm van ondiepe geothermie) gekoppeld aan een warmtepomp. Een erg zuinige manier van warmte opwekken. En met hetzelfde systeem kunnen de huizen bovendien in de zomer op duurzame wijze gekoeld worden.

Energie in eigen handen

Dat de warmtenetten uitgebaat worden door een coöperatie is nog een extra voordeel, legt Lenn uit: “Onze aandeelhouders of coöperanten zijn gewone burgers. Een aandeel kost 100 euro, en je kunt er maximaal 50 kopen. Ook het dividend dat we uitkeren, is begrensd tot maximaal 6 procent. Op die manier weren we investeringsmaatschappijen die er enkel op gericht zijn zoveel mogelijk winst te maken. Terwijl bij ons winst niet het eerste doel is, maar wel de energietransitie mogelijk maken. En bovendien krijgen we zo onze energie weer in eigen handen.”

Inhaalbeweging

Omdat warmtenetten zo interessant zijn, zitten ze ook in Vlaanderen in de lift. Al hebben we nog een flinke inhaalbeweging te maken, zegt Lenn: “Studies wijzen uit dat we 25 procent tot zelfs de helft van onze verwarming uit restwarmte zouden kunnen halen. En sinds de energiecrisis is ook bij ons de interesse voor alternatieven sterk gestegen. Maar dat vertaalt zich nog niet in beleid. De reden is dat zo’n warmtenet een grote investeringskost vergt, en subsidiëring is erg onzeker en onvoldoende. Daarnaast zijn er ingrijpende werken nodig om een warmtenet aan te leggen.”

Van gas los

Dat het anders kan, bewijzen landen waar we ons graag aan spiegelen. Lenn: “Nederland heeft er ondubbelzinnig voor gekozen om af te stappen van gas. In Vlaanderen is het veel onduidelijker. We hebben gas nog niet afgezworen. Waardoor het veel moeilijker is om alternatieven van de grond te krijgen. De kans dat gas toch weer goedkoper wordt, kan velen immers doen twijfelen om de overstap te maken. Als gas niet meer de referentie is, wordt er veel meer mogelijk.”

Denemarken

Maar hét voorbeeld voor warmtenetten is zonder twijfel Denemarken, zegt Lenn: “Daar hebben ze al in 1973, door de oliecrisis toen, beslist om over te schakelen op warmtenetten. Om hun energieafhankelijkheid van het buitenland te verminderen. Maar liefst 65 procent van de woningen zijn er aangesloten op warmtenetten – bij ons is dat nauwelijks 1 procent – en die worden voornamelijk uitgebaat door coöperaties. Er mag in Denemarken immers geen winst gemaakt worden op warmte, waardoor de klanten een goede prijs krijgen en de prijspolitiek er supertransparant is. Dat zorgt voor een groot vertrouwen.”

Geen risicokapitaal

Intussen timmert ZuidtrAnt-W ook hier verder aan de weg. En doet het een kapitaalophaling voor de twee nieuwe projecten en de uitbreiding van het bestaande warmtenet. “We hebben in totaal 500.000 euro nodig,” zegt Lenn, “waarvan we al zo’n 20 procent hebben opgehaald.” Een veilige investering? Lenn: “We zijn een onderneming, en dat is nooit risicoloos. Maar verantwoord omgaan met kapitaal zit in ons DNA. We nemen elke beslissing op basis van een grondige kosten-batenanalyse. Het is dus zeker geen risicokapitaal.”

Info: www.zuidtrant-w.be